Diyarbakır'a Özgü Halk Arasında Kullanılan Sözler Hangisi?

Diyarbakır, sadece tarihiyle değil, halk arasındaki konuşma diliyle de büyük bir zenginliğe sahip şehirler arasında yer alıyor. Yüzyıllardır farklı kültürlerin bir arada yaşadığı bu coğrafyada halk arasında söylenen sözler, bölgenin kimliğini ve mizah anlayışını yansıtıyor. Diyarbakır şivesi olarak da anılan bu özel ağız, hem kelime yapısı hem de tonlama açısından oldukça dikkat çekici. Halkın gündelik yaşamda sıkça kullandığı deyimler, atasözleri ve yöresel ifadeler, kuşaktan kuşağa aktarılmaya devam ediyor.

Şehirde konuşulan sözlü kültür, sadece bir iletişim aracı değil aynı zamanda yaşam biçiminin bir yansıması olarak görülüyor. Özellikle yaşlıların dilinde daha belirgin şekilde hissedilen bu sözler, yerel kimliğin korunmasına da katkı sağlıyor. Diyarbakır halkı, duygularını ve düşüncelerini çoğu zaman atasözleri ya da deyimlerle ifade ediyor. Bu da yöresel sözlü mirasın günlük hayatta hâlâ canlı bir şekilde yaşatıldığını gösteriyor.

Diyarbakır’da insanlar arasında yapılan sıradan bir sohbet bile birçok yöresel sözün doğal bir şekilde kullanıldığı bir iletişim biçimine dönüşüyor. “Heval” kelimesi dost anlamında çok sık kullanılırken, “le le” gibi ünlemler de şaşkınlık ya da memnuniyet ifade etmek için tercih ediliyor. Aynı şekilde “sêva te ser çavan” ifadesi, biriyle karşılaşıldığında duyulan memnuniyetin zarif bir göstergesi olarak öne çıkıyor.

Bu sözlerin kullanım alanı yalnızca sokak diliyle sınırlı kalmıyor. Yerel tiyatro gösterilerinde, düğünlerde, taziye sohbetlerinde ve hatta sosyal medyada bile sık sık karşımıza çıkabiliyor. Yöreye ait bu sözler, Diyarbakır halkının kendini ifade etme biçimini yansıtmakla kalmıyor; aynı zamanda duygusal bağ kurma yollarının da bir parçası haline geliyor.

Diyarbakır’da kullanılan deyim ve atasözleri, sadece eğlencelik ifadeler değil; aynı zamanda hayatın özünü kavrayan anlamlar taşıyor. “Kürt’ün aklı sonradan gelir” gibi söylemler, hem yaşanmışlıkları hem de toplumun kendiyle yaptığı samimi mizahı içinde barındırıyor. Bu sözler, şehirdeki halk kültürünün ne kadar otantik ve kendine özgü olduğunu gözler önüne seriyor.

Yine halk arasında çokça duyulan “Dest xwe li ser xwe be” yani “elini kendine sahip tut” ifadesi, bireyin kendi davranışlarına dikkat etmesini öğütleyen bir söz olarak sıkça kullanılıyor. Bu tür deyimler, sadece anlam derinliğiyle değil aynı zamanda bireyleri eğiten yönüyle de önemli bir yer tutuyor.

Her ne kadar Diyarbakır’a özgü bu sözler yaşlılar tarafından hâlâ sıkça kullanılsa da, genç nesil arasında kullanımın azaldığı dikkat çekiyor. Özellikle sosyal medya ve dijital kültürün etkisiyle gençler arasında İstanbul Türkçesi’nin daha yaygın hale gelmesi, yöresel sözlerin unutulmasına neden oluyor. Buna rağmen bazı sözler popüler kültürde yeniden hayat bulabiliyor.

Bazı yerel içerik üreticileri, bu sözleri video içeriklerine dahil ederek yeniden görünür kılmaya çalışıyor. Böylece hem nostaljik bir bağ kuruluyor hem de kültürel farkındalık oluşturuluyor. Yöresel sözlerin korunması, sadece bir dil meselesi değil; aynı zamanda kültürel belleğin yaşatılması açısından da büyük bir önem taşıyor.

Diyarbakır’da söylenen halk sözleri yalnızca öğüt veya açıklama amaçlı kullanılmıyor; aynı zamanda birer mizah aracı olarak da karşımıza çıkıyor. Özellikle sohbet ortamlarında kullanılan zekice kurgulanmış sözler, hem karşı tarafı güldürüyor hem de söyleyen kişiye sosyal saygınlık kazandırıyor. Bu sözler aracılığıyla insanlar arasında bağ kurmak kolaylaşıyor, gerginlikler yumuşuyor.

Bölge halkının konuşmalarındaki esprili dil, yaşama karşı geliştirdikleri dayanıklı ve neşeli bakış açısının bir yansımasıdır. “Ew qet li ser tu ketiye” gibi ifadeler hem uyarı hem de latife anlamı taşır. Bu da Diyarbakır dilinin ne kadar çok katmanlı ve işlevsel olduğunu ortaya koyar. Dilin bu yönü, şehre gelen ziyaretçilerin de ilgisini çekmekte ve halk kültürünün önemli bir parçası olarak hafızalarda yer etmektedir.