Diyarbakır’ın Çınar ilçesine bağlı Demirölçek Mahallesi yakınlarındaki Zerzevan Kalesi, Roma İmparatorluğu'nun doğudaki son garnizonu olarak büyük bir tarihi öneme sahip. Bu yıl içerisinde başlayan restorasyon çalışmalarıyla, kalenin en önemli yapıları arasında yer alan güney kule ve büyük kilisede önemli adımlar atılmaya başlandı. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Valilik, Çınar Kaymakamlığı ve Diyarbakır Müzesi Müdürlüğü’nün katkılarıyla yürütülen proje, hem arkeolojik kazıları hem de restorasyon süreçlerini bir arada sürdürüyor.
Zerzevan Kalesi’nin Efsanevi Tarihi Gün Yüzüne Çıkıyor
Kayalık bir tepede yer alan ve 124 metre yükseklikle bölgedeki en dikkat çekici yapılar arasında bulunan Zerzevan Kalesi, dünyanın en son Mithras tapınağını da barındırıyor. Roma İmparatorluğu’nun savunma hattının önemli bir parçası olan kalede 2020 yılında başlatılan kazılar, birçok tarihi eserin gün yüzüne çıkmasını sağladı. Şimdiye kadar kazılarla birlikte, milattan sonra 4. yüzyılda inşa edilen yer altı kilisesi, Mithras tapınağı, yönetim binaları ve konutlar gibi birçok önemli yapının kalıntıları ortaya çıktı.
Geleceğe Miras: Restorasyon ve Koruma Çalışmaları
Kazı çalışmalarının yanı sıra, Zerzevan Kalesi'ndeki restorasyon projeleri de hız kesmeden devam ediyor. Özellikle büyük kilise ve güney kuledeki yapılar, kapsamlı bir restorasyona tabi tutuluyor. Çalışmalar, tarihi yapıların orijinal dokusunu bozmadan güçlendirilmesi ve korunmasına yönelik yapılıyor. Restorasyon sırasında, “capping” adı verilen koruma katmanları ve “enjeksiyon” teknikleri kullanılarak, duvarlar güçlendiriliyor ve çatlaklar onarılıyor. 35 kişilik bir ekip tarafından sürdürülen restorasyon, kalenin yapısal bütünlüğünü geleceğe taşımayı hedefliyor.
Mithras Tapınağı ve Yer Altı Kilisesi de Restorasyona Alınıyor
Zerzevan Kalesi’nde gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları, yalnızca güney kule ve kilise ile sınırlı değil. Önümüzdeki yıl itibarıyla yer altı kilisesi, Mithras kutsal alanı, Arsenal ve surlar gibi alanlarda da restorasyon çalışmaları başlayacak. Kazı Heyeti Başkanı Prof. Dr. Aytaç Coşkun, restorasyon çalışmalarının, kalenin hem kültürel hem de görsel açıdan korunmasını sağlayacağını belirtiyor. Coşkun, "Bu çalışmaların hem alanı hem de mevcut yapıları korumaya yönelik olduğu kadar, gelen ziyaretçilere de eşsiz bir görsel deneyim sunmayı amaçlıyoruz" şeklinde açıklama yaptı.
Zerzevan Kalesi UNESCO Dünya Mirası Adayı
Zerzevan Kalesi, 2020 yılında UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'ne dahil edilerek, tarihi değerinin uluslararası düzeyde tanınmasını sağladı. Diyarbakır’ın önemli turistik bölgelerinden biri haline gelen kale, yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekiyor. 12 ay süresince devam eden kazı çalışmaları, bu eşsiz kalenin tarihini aydınlatmaya ve bölgedeki turizmi canlandırmaya devam ediyor.
Kaynak: IHA