Megakentte

Son yıllarda ekonomideki dalgalı seyir vatandaşın yaşam maliyetini de olumsuz etkiliyor. Megakent İstanbul’da ise tablo oldukça vahim. İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) son güncel araştırmasına göre, megakentte dört kişilik bir ailenin ortalama yaşam maliyeti 98 bin 735 liraya yükseldi. Bir önceki aya göre 2 bin 136 liralık artış kaydedilirken, bu oran yüzde 2,21’lik bir yükselişe karşılık geliyor. Geçen yılın aynı ayıyla kıyaslandığında ise artış yüzde 43,23’ü bulmuş durumda. Yani bir yıl önce yaklaşık 69 bin lira civarında olan İstanbul’daki asgari yaşam maliyeti, bugün 100 bin lira sınırına dayanmış görünüyor.

Gıda fiyatları da İstanbul’da yaşam maliyetini yukarı çeken bir diğer ana unsur. TÜİK ve İPA verileri, özellikle son aylarda temel gıda ürünlerindeki fiyat artışlarının hane bütçesi üzerindeki baskıyı artırdığını gösteriyor. Et, süt, peynir, bakliyat ve sebze-meyve kalemlerinde gözlenen sürekli yükseliş, sadece dar gelirli değil, orta gelirli ailelerin de yaşam kalitesini düşürüyor. EN BÜYÜK YÜK KİRA Hesaplamalarda gıda, barınma, ulaşım, enerji, sağlık, eğitim ve kültürel harcamaları kapsayan 10 ana başlık ve 321 kalemlik bir sepet kullanılıyor. İstanbul’daki dar ve orta gelirli aileler için tablo giderek ağırlaşıyor çünkü en büyük yükü oluşturan kira ve gıda kalemleri, en yüksek artışın da yaşandığı alanlar. Özellikle son altı ayda döviz kurlarındaki dalgalanma, enerji maliyetleri ve gıda fiyatlarındaki sürekli tırmanış, aile bütçelerini zorlamaya devam ediyor. ALTI AYLIK ARTIŞ GRAFİĞİ İstanbul'da Mart 2025’te dört kişilik bir ailenin yaşam maliyeti yaklaşık 87 bin 485 lira seviyesindeydi. Nisan ve Mayıs aylarında artış trendi hız kesmeden sürdü. Haziran’da rakam 93 bin 465 liraya, Temmuz’da ise 96 bin 559 liraya çıktı. Ağustos’ta ulaşılan 98 bin 735 liralık seviye, altı aylık dönemde toplamda yaklaşık 11 bin 250 liralık bir artış anlamına geliyor. Başka bir deyişle, İstanbul’da bir ailenin yaşaması için gereken tutar yalnızca yarım yıl içinde yüzde 13’ten fazla artmış oldu. Yıllık artış oranlarına bakıldığında tablo daha da çarpıcı hale geliyor. Mart 2024’e göre Mart 2025’teki artış yüzde 51,95 olarak ölçülürken, Temmuz 2025’te yıllık artış oranı yüzde 45,15 olarak kayıtlara geçti. Ağustos ayında ise yıllık bazda yüzde 43,23’lük yükseliş yaşandı. Bu oranların geriliyor görünmesi olumlu gibi algılansa da aslında fiyatlar düşmedi, yalnızca artış hızında baz etkisi nedeniyle bir yavaşlama görüldü. Temel kalemlerdeki fiyatlar hâlâ yüksek seviyesini koruyor.

Özellikle barınma maliyetleri şehirdeki yaşamı en zorlayıcı unsur olarak öne çıkıyor. Kira fiyatlarındaki artış, dar gelirli aileler için İstanbul’da yaşamı neredeyse imkânsız hale getiriyor. BÜTÇE YETER Mİ? Son verilere göre enerji giderleri de tabloyu ağırlaştırıyor. Elektrik, doğalgaz ve akaryakıt zamları doğrudan hane bütçelerine yansıyor. Ulaşım maliyetleri, toplu taşıma ücretlerindeki düzenli zamlarla birlikte yükselirken, araç sahibi aileler için akaryakıt giderleri neredeyse ikinci bir kira yükü yaratıyor. Bu tablo, İstanbul’da yaşayanların yalnızca temel ihtiyaçlarını karşılamak için bile ciddi bir bütçe ayırmak zorunda olduğunu gösteriyor. İnsan Kaynaklar Uzmanı Suat Başkır ise son tabloyu yorumlarken, "İstanbul’da yaşayan milyonlarca aile için bu tablo, ekonomik dalgalanmaların günlük hayata nasıl doğrudan etki ettiğini somut biçimde gözler önüne seriyor. Gelirlerin aynı hızla artmaması, geniş halk kesimlerinin alım gücünü zayıflatıyor" diyor.