Diyarbakır'da Alevi köyü var mı?

Diyarbakır, çok kültürlü yapısıyla dikkat çeken bir kent olarak, Alevi inancına mensup toplulukları da bünyesinde barındırıyor. Bu yazıda, Diyarbakır'da Alevi köylerinin varlığı, güncel durumu ve tarihi bağlamı detaylı şekilde ele alınıyor:

Diyarbakır’da Alevi Yerleşimleri

Diyarbakır ve çevresinde özellikle Türkmen-Alevi toplulukların yaşadığı eski köyler mevcuttur. Bunların çoğu 6360 sayılı yasa sonrası “mahalle” statüsüne dönüştürülmüş olsa da Alevi kimlikli yerleşim dokusu hâlâ korunuyor. Yaklaşık yedi adet köy-süviyetli yerleşimin etnik kimlikleri devam ediyor.

Öne Çıkan Alevi Mahalle/Köyler

En bilinen yerleşim yerleri arasında, Bismil ve Çınar ilçelerinde yer alan Türkmenhacı, Seyit Hasan (Bakacak), Şükürlü ile Diyarbakır merkezdeki Nahırkıracı (Şarabı) ve Büyükkadı yer alıyor. Bu yerlerde Türkmen-Alevi topluluklar halen yaşamını sürdürüyor.

• Türkmenhacı Köyü (Bismil), bugün hâlâ aktif Alevi cemleri yapılan ve Alevi ocak yapılarına sahip köylerden biridir.

• Seyit Hasan (Bakacak) da hem Türkmen hem yer yer Kürt nüfusu barındıran Alevi yerleşim yeri olarak dikkat çekiyor.

• Diğer yerleşimler (Şükürlü, Nahırkıracı, Büyükkadı) de Alevi ocaklarına bağlı topluluklara sahip; ancak nüfusları göçler nedeniyle azalmış durumda...

Tarihî Süreç ve Göç Etkisi

1. yüzyıldan itibaren Süryaniler, Ermeniler, Alevi Türkmenler gibi topluluklar bir arada barış içinde yaşasa da, özellikle Cumhuriyet Dönemi ve ardından gelen asimilasyon politikaları, 1980’li yıllarda yaşanan terör olayları ve ekonomik nedenler sebebiyle Alevi köylerde ciddi nüfus kaybı yaşandı .

• İçlerinden bazıları tamamen terk edildi (Nahırkıracı, Büyükkadı), diğerlerinde birkaç aile kaldı.

• Belediyeleşme ile kırsal yerleşimlerin mahalleleşmesi, mevcut yerleşim modelini değiştirdi. Ancak Alevi kültürel kimliği sosyal yaşamda hâlâ sürüyor.

Alevi Ocak Kültürü ve Cem Merkezleri

Bu yerleşimlerde yüzyıllardır faaliyet gösteren Alevi ocakları da dikkat çekici:

• İmam Zeynel Abidin, Beyazıd-ı Bostan, Battal Gazi, Bozkurt, Ersefil gibi ocaklara ait dedeler hala bu bölgelerde cem yapıyor.

• Türkmenhacı, Seyit Hasan, Şükürlü gibi yerlerde, Alevi ritüellerini devam ettiren yapı ve talip kültürü bugün de varlığını koruyor.

Alevilik, bu köylerde sadece inanç değil; sosyal dayanışmanın, kültürel birlikteliğin ve dinî etkinliklerin adresi olmaya devam ediyor.

Diyarbakır’da resmî olarak "Alevi köyü" statüsü kaldırılmış olsa da, remo dönüşüm sonrası hala yedi civarında Alevi Türkmen yerleşimi bulunduğu, bu yerlerde Alevi kimliğin sosyal ve kültürel olarak yaşadığı görülüyor. Göçler nedeniyle nüfus azalsa da, bu bölgeler Türk-Alevi kültürünün Diyarbakır’daki güncel temsilcileri olarak önemini koruyor.