Diyarbakır'da Sur’un Tarihi Hazinesi

SUR’UN KAYIP HAMAMI, YENİ KİMLİĞİNE HAZIRLANIYOR

Diyarbakır’ın Sur ilçesinde, 1520‑1540 yılları arasında inşa edildiği belirtilen Çardaklı Hamamı, uzun yıllar süren ihmal, hendek‑barikat olayları ve 6 Şubat 2023 depremlerinin ardından önemli ölçüde zarar gördü

1999’da Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından kamulaştırılan yapı, geçmişte başlayan restorasyon çabalarıyla eski görünümüne kavuşturulmaya çalışılmıştı. Ancak depremler kubbe ve duvarlarda yeniden ciddi tahribat yarattı. 

Bu dönemde Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün iş birliğiyle yeni bir restorasyon fazı başlatıldı

MİMARİ ÖZELLİKLERİ VE TARİHSEL DEĞERİ

Çardaklı Hamamı, Osmanlı hamam mimarisinin karakteristik elemanlarını barındırırken “yıldız plan” olarak adlandırılan özgün düzeniyle dikkat çekiyor. Yapının soğukluk, ılıklık, sıcaklık, cehennemlik ve külhan bölümleri klasik hamam kurgusuyla uyumludur.

Hamamın aydınlatması, kubbe ve tonozlardaki fil gözü açıklıklarla (310 adet fil gözü) sağlanır. Bu sayede içeride doğal ışık geçirgenliği artırılmıştır

Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinde de hamamdan “temiz ve aydınlık” ibaresiyle söz edildiği aktarıldı

YENİ HEDEF: GASTRONOMİ GALERİSİ

Restorasyon çalışmaları tamamlandığında, yapının geleneksel hamam kimliğinden çıkarılarak gastronomi galerisi işleviyle açılması planlanıyor

Diyarbakır Rölöve ve Anıtlar Müdürü Cemil Koç, değişen yaşam dengeleri ve çevredeki yapılaşmanın yoğunluğu göz önünde bulundurularak, bu yeni fonksiyonun yapıya sürdürülebilir bir kullanım kazandıracağını ifade etti. 

ZORLUKLAR VE BELİRLEYİCİ ENGELLER

Çardaklı Hamamı restorasyonunda karşılaşılan başlıca problemler:

• Finansman yetersizliği: Restorasyon maliyetinin artırdığı ve kaynak temininin kritik olduğu vurgulanıyor.

• Yapısal hasar derinliği: Depremler ve zamanın yıpratıcı etkisi nedeniyle kubbe ve duvarlardaki çöküntü, restorasyonu karmaşık hale getiriyor.

• Kentsel baskı: Çevredeki modern yapılaşmalar ve ulaşım düzenlemeleri, tarihi dokuya müdahaleyi sınırlıyor.

• Kullanım dönüşümü ile koruma gerilimi: Yapıya yeni fonksiyon kazandırmak, özgün kimliğini koruma hedefleriyle dengelenmeli.

GELECEK VE UMUT

Çardaklı Hamamı’nın gastronomi galerisi kimliğiyle yeniden işlevlendirilmesi, Sur’un kültürel dokusuna canlılık kazandırma açısından stratejik öneme sahip. Turizm, halk kültürü ve gastronomi ekseninde bir çekim merkezi haline gelmesi bekleniyor.

Böylece, eski hamam sadece geçmişin sessiz tanığı değil; bugüne ve geleceğe uzanan yeni bir kültürel köprü haline gelecek.