Diyarbakır Eskiden Türk müydü?

Diyarbakır’ın Tarih Öncesi Kimliği

Diyarbakır, Mezopotamya’nın kuzeyinde yer alması nedeniyle tarih boyunca birçok medeniyetin ilgi odağı oldu. Şehrin bilinen tarihi, M.Ö. 7500'lere kadar uzanıyor. Bu süreçte bölge, Sümerler, Asurlar, Urartular, Medler, Persler, Romalılar, Bizanslılar ve Araplar gibi çok sayıda farklı topluluk tarafından yönetildi. Bu durum, şehrin etnik yapısının da sürekli değişkenlik göstermesine neden oldu. Bu açıdan bakıldığında, Diyarbakır’ın tarihsel kimliğini sadece bir milletten ibaret görmek pek mümkün değil.

Anadolu’nun doğusunda yer alan bu kadim şehir, Hititler’in güney sınırlarına yakınlığı ve Mezopotamya ile olan bağlantısıyla birçok kavmin uğrak yeri olmuştur. Dolayısıyla bölge, tarih boyunca sadece bir etnik yapıya değil, çok katmanlı bir nüfus bileşimine ev sahipliği yapmıştır. Türklerin bu coğrafyayla ilk doğrudan teması ise Malazgirt Savaşı sonrasına denk gelir.

Türklerin Diyarbakır’a Gelişi Ne Zaman Başladı?

Diyarbakır'ın Türkler ile tanışması, 11. yüzyılın sonlarına denk geliyor. Malazgirt Meydan Muharebesi’nden sonra Anadolu’nun birçok yerinde olduğu gibi Diyarbakır’da da Türk beyliklerinin etkisi görülmeye başlandı. Önce Artuklular, daha sonra Akkoyunlular ve ardından Osmanlılar bölgeye hâkim oldular. Bu dönemlerde şehrin sosyal, kültürel ve mimari yapısında ciddi bir Türk etkisi ortaya çıktı.

Özellikle Artuklular, sadece siyasi bir varlık değil, aynı zamanda sanat ve mühendislik anlamında da bölgeye damga vuran bir Türk beyliği olarak ön plana çıkmıştır. Diyarbakır Ulu Camii’nin restorasyonu ve surların onarımı gibi birçok önemli yapı bu dönemde gerçekleşmiştir. Bu süreç, Türk varlığının şehirde kalıcı bir iz bıraktığının göstergesidir.

Diyarbakır’ın Etnik Yapısı Zamanla Nasıl Değişti?

Diyarbakır, farklı dönemlerde farklı etnik unsurların etkisi altında kaldı. Türkler, Araplar, Kürtler, Ermeniler ve Süryaniler bu coğrafyada bir arada yaşamış ve kültürel olarak birbirlerini etkilemişlerdir. Osmanlı döneminde ise şehrin yönetimi tamamen Türkler tarafından sağlanmış olsa da, Kürt beyleri ve aşiretler de önemli yerel güçler olarak etkiliydi.

Modern Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla birlikte şehir, Türkiye sınırları içinde yer aldı ve nüfus yapısı bugünkü halini almaya başladı. Ancak tarihsel sürece bakıldığında Diyarbakır’ın ne sadece Türk ne de başka bir etnik grup tarafından sürekli olarak sahiplenildiği söylenebilir. Burası, yüzyıllar boyunca farklı toplulukların yaşadığı, etkileşimde bulunduğu ve ortak bir kültür geliştirdiği bir şehir olarak tarih sahnesinde yer aldı. Bu yönüyle Diyarbakır, Anadolu'nun mozaik kimliğini yansıtan şehirlerden biri olmayı sürdürüyor.