Diyarbakır’ın Geleneksel El Sanatları: Dokuma ve Bakır İşçiliğinin Yeniden Yükselişi

2025’te başlatılan eğitim atölyeleri, sergiler ve uluslararası fuarlarla bu el sanatları, hem yerel ekonomiyi canlandırıyor hem de Diyarbakır’ın kültürel kimliğini küresel arenada tanıtıyor. 

Diyarbakır’ın El Sanatları: Gelenekten Sanata

Diyarbakır’ın el sanatları, Mezopotamya’nın çok kültürlü dokusunu yansıtıyor. Dokuma kilimler, Kürt, Türk ve Süryani motifleriyle süslenmiş, genellikle yün ve pamuk ipliklerle el tezgahlarında üretiliyor. Bu kilimler, Suriçi’deki evlerde ve Göçmen Pazarı’nda satılıyor; her bir motif, aşk, bereket veya doğa gibi hikayeler anlatıyor. Efsaneye göre, bir kilimin desenlerini çözen kişi, Diyarbakır’ın tarihine dair sırları öğrenir. Bakır işçiliği ise, Osmanlı döneminden beri şehirde devam ediyor. Hasan Paşa Hanı’ndaki bakırcılar, çaydanlık, tepsi ve süs eşyaları üreterek geleneği yaşatıyor.

Diyarbakır’ın el sanatları, UNESCO’nun Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’nde yer alıyor. Özellikle Kürt motifli kilimler, 17. yüzyıldan kalma desenleriyle uluslararası koleksiyonerlerin ilgisini çekiyor. Bakır işlemeler ise, hem yerel kullanım hem de turistik hediyelik eşya olarak popüler.

Güncel Gelişmeler: Atölyeler ve Uluslararası Tanıtım

2025, Diyarbakır’ın el sanatları için bir rönesans yılı oldu. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ve Kültür ve Turizm Bakanlığı, “El Sanatları Canlandırma Projesi” kapsamında 10 yeni atölye açtı. Bu atölyelerde, 300’den fazla kadın ve genç, dokuma ve bakır işçiliği eğitimi aldı. Suriçi’deki El Sanatları Merkezi, turistlere hem üretim sürecini gösteriyor hem de satış imkanı sunuyor. 2025’te merkezin online satış platformu, 5.000 siparişle 2 milyon TL gelir elde etti.

Ağustos 2025’te düzenlenen Diyarbakır El Sanatları Festivali, 25.000 ziyaretçiyle büyük ses getirdi. Hasan Paşa Hanı’nda gerçekleşen festivalde, kilim dokuma ve bakır işleme gösterileri, Dengbêj performansları ve yerel lezzet tadımları (ciğer kebabı, karpuz, burma kadayıf) yer aldı. Çocuklar için “Motiflerin Hikayesi” atölyesi, 500 katılımcı çekti. Festival, X platformunda #DiyarbakırElSanatları2025 etiketiyle 100.000 paylaşım aldı, Google’da “Diyarbakır el sanatları” aramaları %45 yükseldi.

Ekonomik ve Kültürel Etki

El sanatları, Diyarbakır’ın ekonomisine önemli bir katkı sağlıyor. 2025’te kilim ve bakır ürünlerinin satışı, 30 milyon TL’lik bir pazar oluşturdu; bu, 2024’e göre %25 artış. Kadın kooperatifleri, el sanatı üretiminin %60’ını üstleniyor ve 200’den fazla kadına istihdam sağlıyor. Turizmde, el sanatları hediyelik eşya olarak popüler; özellikle Suriçi ve Göçmen Pazarı’ndaki dükkanlar, turist akınından %30 gelir artışı gördü. Diyarbakır Valiliği’nin verilerine göre, el sanatları turizmi 2025’te 20 milyon TL katkı sağladı.

Kültürel açıdan, el sanatları Diyarbakır’ın çok dilli ve çok kültürlü kimliğini yansıtıyor. Kürtçe, Türkçe ve Zazaca motif açıklamaları, turistlere sunuluyor. Atölyelerde gençlere öğretilen geleneksel teknikler, UNESCO mirasının korunmasına katkı sağlıyor. 2025’te Londra’daki bir kültür fuarında sergilenen Diyarbakır kilimleri, uluslararası basında övgü topladı.