Diyarbakır’ın Göçmen Kuşları: Hevsel Bahçeleri’nin Biyoçeşitlilik Hazinesi

Dicle Nehri’nin bereketli kıyılarında uzanan bu bahçeler, her yıl yüzlerce göçmen kuş türüne ev sahipliği yaparak doğa severlerin ve kuş gözlemcilerinin ilgisini çekiyor. 2025’te başlatılan koruma projeleri ve kuş gözlem etkinlikleriyle Hevsel, Diyarbakır’ın ekoturizm merkezine dönüşüyor. 

Hevsel Bahçeleri: Göçmen Kuşların Güvenli Limanı

Hevsel Bahçeleri, 10 kilometrekarelik bir alanda, Dicle Nehri ile Diyarbakır Surları arasında yer alıyor. Binlerce yıldır sulama kanallarıyla (qanat sistemi) beslenen bu alan, 300’den fazla bitki türüne ve 180’den fazla kuş türüne ev sahipliği yapıyor. UNESCO, Hevsel’i “Bereketli Hilal”in bir parçası olarak tanımlar ve 2015’te Dünya Mirası Listesi’ne dahil etmiştir. Bahçeler, özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında, Afrika’dan Avrupa’ya göç eden kuşlar için kritik bir durak noktası. Leylekler, balıkçıllar, flamingolar ve nadir görülen kerkenez gibi türler, Hevsel’de dinleniyor ve besleniyor.

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nün 2025 raporuna göre, Hevsel Bahçeleri’nde 12’si nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan 180 kuş türü tespit edildi. Örneğin, küçük kerkenez (Falco naumanni) ve çizgili balıkçıl (Butorides striata), bölgede düzenli olarak gözlemleniyor. Bahçelerin sulak alanları ve meyve ağaçları, bu türler için ideal bir yaşam alanı sunuyor. Efsaneye göre, Hevsel’in bereketi, kuşların burayı “kutsal bir sığınak” olarak seçmesine neden oluyor; yerel halk, leyleklerin gelişini bereketin habercisi sayıyor.

Güncel Gelişmeler: Koruma Projeleri ve Ekoturizm

2025, Hevsel Bahçeleri için biyoçeşitlilik koruma projelerinin yılı oldu. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Hevsel’de “Sürdürülebilir Sulak Alan Yönetimi” projesini başlattı. Proje kapsamında, sulama kanallarının temizliği yapıldı ve kirliliği önlemek için çiftçilere organik tarım eğitimi verildi. Ayrıca, kuş popülasyonunu izlemek için 10 yeni gözlem kulesi inşa edildi. Bu kuleler, hem bilimsel araştırmaları hem de turistlerin kuş gözlem deneyimini kolaylaştırıyor.

Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, 2025’te “Hevsel Kuş Gözlem Festivali”ni düzenledi. 20-22 Mayıs tarihlerinde gerçekleşen etkinlik, 3.000’den fazla doğa severi ve ornitoloğu bir araya getirdi. Festivalde rehberli kuş gözlem turları, fotoğrafçılık atölyeleri ve yerel müzik performansları yer aldı. Özellikle çocuklar için düzenlenen “Kuşların Yolculuğu” atölyesi, 500’den fazla katılımcıyla büyük ilgi gördü. X platformunda #HevselKuşFestivali2025 etiketiyle 150.000 paylaşım yapıldı, bu da Hevsel’in ekoturizmdeki yükselişini gözler önüne serdi.

Ekonomik ve Çevresel Katkı

Hevsel Bahçeleri’nin biyoçeşitliliği, Diyarbakır’ın ekoturizm potansiyelini artırıyor. 2025’in ilk yarısında, Hevsel’i ziyaret eden turist sayısı 200.000’e ulaştı; bu, 2024’e göre %30’luk bir artış. Yerel rehberler ve çevredeki işletmeler, kuş gözlem turlarından önemli bir gelir elde ediyor. Diyarbakır Valiliği’nin verilerine göre, ekoturizm 2025’te şehir ekonomisine 300 milyon TL katkı sağladı. Ayrıca, Hevsel’deki tarım faaliyetleri, karpuz ve sebze üretimini destekleyerek yerel çiftçilere yılda 50 milyon TL’lik gelir sunuyor.

Hevsel’in korunması, küresel iklim değişikliğiyle mücadelede de önemli. Sulak alanlar, karbon depolama kapasitesiyle çevresel dengeyi destekliyor. 2025’te başlatılan “Hevsel Biyoçeşitlilik İzleme Programı”, kuş türlerinin göç rotalarını ve iklim değişikliğinin etkilerini araştırıyor. Bu program, uluslararası doğa koruma kuruluşlarıyla iş birliği yaparak Hevsel’i küresel bir biyoçeşitlilik merkezi haline getirmeyi hedefliyor.

Neden Hevsel Bahçeleri’ni Ziyaret Etmelisiniz?

Hevsel Bahçeleri, doğayla tarihin kesiştiği bir cennet. Dicle Nehri’nin kıyısında, surların gölgesinde kuş sesleriyle dolu bir sabah geçirmek, unutulmaz bir deneyim. Kuş gözlem turları, rehberli doğa yürüyüşleri ve yerel lezzetlerle (ciğer kebabı ve burma kadayıf) tamamlanan bu ziyaret, her yaştan gezgine hitap ediyor. 2026’da düzenlenecek 2. Hevsel Kuş Gözlem Festivali, uluslararası uzmanları ağırlayacak. Diyarbakır’a gelin, Hevsel’in göçmen kuşlarının kanatlarında doğanın hikayesini keşfedin!