Diyarbakır Surları'nın "Taş Kütüphane" özelliğini yerinde deneyimlemek için, hangi burç ve kapıların yazıt zenginliği ile öne çıktığını biliyor musunuz?

Diyarbakır denildiğinde akla gelen ilk yapı, şüphesiz UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan ve Çin Seddi'nden sonra dünyanın en uzun ikinci sur sistemi olarak bilinen görkemli Diyarbakır Surları'dır. Ancak şehrin ve surların çok az bilinen ve eşsiz bir özelliği var: Diyarbakır Surları, binlerce yıllık tarihi boyunca farklı medeniyetlerin bıraktığı nadir ve zengin yazıt koleksiyonuyla adeta bir "Taş Kütüphane" görevi görüyor.

Diyarbakır Surları: Bir Mimari Aşkınlık ve Epigrafik Hazine (Az Bilinen Gerçek)

Diyarbakır Surları'nın mimari ihtişamı sıkça konuşulsa da, bu devasa yapının üzerindeki kabartmaların ve yazıtların zenginliği göz ardı edilir. Bu surlar, yalnızca savunma amaçlı inşa edilmiş bir mimari harika değil, aynı zamanda antik dönemden günümüze uzanan bir epigrafi (yazıt bilimi) laboratuvarıdır.

Neden "Taş Kütüphane" Çok Özel?

1. Medeniyetler Arası Dil Geçişi: Diyarbakır Surları, Roma, Bizans, Artuklu, Akkoyunlu ve Osmanlı gibi büyük medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Surlar üzerindeki kitabeler, bu farklı dönemlere ait dilleri bir arada sunar. Latince, Grekçe, Süryanice, Arapça ve Farsça yazıtların yan yana veya üst üste bulunduğu sur bölümleri, dünyanın başka hiçbir yerinde kolay kolay rastlanmayacak tarihi bir dil laboratuvarı niteliğindedir.

2. Surların "Konuşan" Tarihi: Bu yazıtlar, sadece hükümdarların adlarını veya inşa tarihlerini içermez. Aynı zamanda, surların neden onarıldığını, hangi savaşların kazanıldığını, hatta bazen halkın günlük yaşamına ve inancına dair detayları da barındırır. Örneğin, belirli bir burçtaki bir kitabe, bir Roma imparatorunun zaferini anlatırken, hemen yanındaki Artuklu motifi sanat ve siyasetin iç içe geçtiği bir görsel şölen sunar.

3. Koleksiyonun Nadirliği: Surların bu denli büyük bir alanda, farklı coğrafyalara ait bu kadar çok ve çeşitli kültürel mesajı bir arada tutması, onu sadece Türkiye için değil, dünya epigrafi bilimi için de eşsiz kılmaktadır. Uzmanlar, surların her bir taşının, bir dönemden bir diğerine geçen bir tarih fısıltısı taşıdığını belirtiyor.