Mezopotamya’nın bereketli topraklarında yer alan bu höyük, Neolitik dönemin izlerini taşırken, Ergani’nin modern tarım projeleri ve kültürel etkinlikleri ilçeyi turizmde bir cazibe merkezi haline getiriyor.
Çayönü Höyüğü: Tarımın ve Uygarlığın Beşiği
Çayönü Höyüğü, MÖ 10.000-7.000 yılları arasında, Neolitik dönemde tarımın ve yerleşik yaşamın ilk örneklerini barındırıyor. Ergani’ye 7 kilometre uzaklıkta yer alan bu höyük, dünyanın en eski tarım topluluklarından birine ev sahipliği yaptı. Arkeolojik kazılar, burada buğday, arpa ve mercimek gibi ürünlerin ilk kez evcilleştirildiğini gösteriyor. Ayrıca, 2024 kazılarında bulunan 9.000 yıllık bir taş tapınak, Çayönü’nü Göbeklitepe ile aynı dönemin dini merkezlerinden biri olarak tanımlıyor. Efsaneye göre, höyüğün adı, bereketli sularıyla ünlü Çayönü Deresi’nden geliyor; bu sular, ilk çiftçilerin hayatını sürdürmesini sağlamış.
Çayönü, sadece tarımla değil, mimariyle de dikkat çekiyor. Höyükte bulunan taş evler, zemin mozaikleri ve obsidyen aletler, dönemin ileri teknolojisini yansıtıyor. UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alan Çayönü, 2025’te kalıcı listeye girme yolunda önemli adımlar attı. Kazı ekibi, Dicle Üniversitesi liderliğinde, höyükte bir açık hava müzesi kurmayı planlıyor.
Güncel Gelişmeler: Tarım ve Turizmde Yenilikler
Ergani, Çayönü’nün yanı sıra modern tarım projeleriyle de öne çıkıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2025 verilerine göre, Ergani 600.000 ton buğday ve 200.000 ton mercimek üretti; bu, Diyarbakır’ın tahıl üretiminin %25’ini oluşturuyor. İlçede başlatılan “Dijital Tarım Girişimi”, 100 çiftçiye sensör tabanlı sulama sistemleri sağladı; bu, su tüketimini %20 azalttı ve verimi %15 artırdı. Ayrıca, organik tarım kooperatifleri, Ergani’nin mercimek ve nohut ürünlerini Avrupa’ya ihraç ederek 2025’te 80 milyon TL gelir elde etti.
Turizmde, Ergani’nin yıldızı parlıyor. 2025’te düzenlenen Çayönü Kültür ve Tarım Festivali, 10-12 Eylül tarihlerinde 20.000 ziyaretçi çekti. Festivalde arkeolojik sergiler, yerel lezzet stantları (ciğer kebabı, burma kadayıf, karpuz) ve Dengbêj performansları yer aldı. Çayönü Höyüğü’nde rehberli turlar, özellikle gençler ve çocuklar için düzenlenen “Arkeoloji Atölyesi” ile zenginleşti. X platformunda #ÇayönüFestival2025 etiketiyle 90.000 paylaşım yapıldı, Google’da “Ergani turizmi” aramaları %40 arttı.
Ekonomik ve Kültürel Etki
Ergani, Diyarbakır’ın ekonomisine tarım ve turizmle büyük katkı sağlıyor. 2025’te ilçenin tarım ihracatı 300 milyon TL, turizm geliri ise 70 milyon TL oldu. Çayönü Höyüğü’nü ziyaret eden turist sayısı, 2025’te 80.000’e ulaştı; bu, 2024’e göre %30 artış demek. Yerel kadın kooperatifleri, organik ürün satışlarıyla (özellikle pekmez ve ceviz) %25 gelir artışı sağladı. Ergani’nin çok kültürlü yapısı, Kürtçe, Türkçe ve Zazaca etkinliklerle festivallerde yansıtılıyor; bu, toplumsal dayanışmayı güçlendiriyor.
Çayönü’nün turizm potansiyeli, uluslararası alanda da dikkat çekiyor. 2025’te National Geographic, höyüğü “İnsanlığın Tarım Devrimi” konulu bir belgeselde tanıttı; bu, Ergani’ye olan ilgiyi artırdı. Ayrıca, höyük çevresinde yeni yürüyüş yolları ve bilgilendirme panoları, ziyaretçi deneyimini iyileştirdi.
Neden Ergani’yi Ziyaret Etmelisiniz?
Ergani, tarihin ve tarımın kesişim noktası. Çayönü Höyüğü’nde insanlığın ilk çiftçilerinin izlerini sürebilir, Dicle Vadisi’nin doğal güzelliklerinde huzur bulabilirsiniz. Ergani’nin karpuzu, ciğer kebabı ve pekmezi, lezzet tutkunlarını bekliyor. 2026’da düzenlenecek 2. Çayönü Kültür ve Tarım Festivali, uluslararası arkeologları ve doğa severleri bir araya getirecek. Diyarbakır’ın bu tarihi ilçesine gelin, tarımın doğuşuna tanıklık edin!
