Diyarbakır E Tipi Cezaevi, 12 Eylül Darbesi sonrası askeri cezaevi olarak kullanılan binanın müzeye dönüştürülmesi çalışmalarında önemli bir aşama kaydedildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 23 Ekim 2023 tarihinde Diyarbakır’a gerçekleştirdiği ziyarette müze olacağı müjdesi verilen cezaevinin, “Anı ve Etnografya Müzesi” olarak hizmet vermesi amacıyla başlatılan restorasyon çalışmalarının ilk etabı yüzde 67 oranında tamamlandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Diyarbakır Cezaevi’nin kültür merkezi haline getirilmesi için verdiği sözü yerine getirerek, cezaevinin içindeki 270 tutuklu ve 170 personeli başka cezaevlerine sevk etti. 12 Eylül Darbesi’nin izlerini taşıyan bu yapının müze olarak kullanılacak olmasının ardından, Adalet Bakanlığı cezaevini tamamen boşaltırken, Kültür ve Turizm Bakanlığı da restorasyon projelerini hazırladı.
Cezaevinin çevresindeki güvenlik önlemleri de kaldırıldı. 27 Ekim’de terör olaylarına karşı inşa edilen 7 tonluk beton bloklar, cezaevinin etrafından kaldırıldı ve alan, Diyarbakır Müze Müdürlüğü’ne devredildi. Cezaevinin içerisindeki bazı binaların yıkımı ve güçlendirilmesi için kurullar tarafından kararlar alındı. Yapı üzerinde, 1980 yılındaki orijinal haline dönüştürme amacıyla lazer tarama yöntemleriyle belgeleme yapılırken, restorasyon çalışmaları başlatıldı.
Diyarbakır Rölöve ve Anıtlar Müdürü Cemil Koç, yapılan restorasyonun detaylarını paylaşarak, cezaevinin özgün yapısının korunması için büyük titizlikle projelerin sürdürüldüğünü belirtti. 2023-2024 yıllarında projelendirilen çalışmaların ardından, 17 Eylül 2024’te birinci etap restorasyon çalışmalarına başlandı. Koç, cezaevindeki binaların arındırılması, çatının tamamen yenilenmesi ve yapının statik güçlendirilmesi gibi adımların atıldığını belirterek, güçlendirme çalışmalarının depreme dayanıklı hale gelmesi için devam ettiğini vurguladı.
Müzede sadece tarihsel öğelere yer verilmeyecek; cezaevinin içerisinde kütüphane, eğitim atölyeleri, sergi salonları, çok amaçlı salonlar ve açık etkinlik alanları gibi bölümler de yer alacak. Restorasyon çalışmalarının 2026 yılında Kültür Yolu Festivali'ne yetiştirilmesi hedefleniyor. Koç, şimdilik birinci etapta yüzde 67’lik bir fiziki gerçekleşme sağlandığını ve çalışmaların etaplar halinde sürdürüleceğini ifade etti.
