Ölüye Saygının 12 Bin Yıllık Tanığı
Diyarbakır'ın Ergani ilçesinde, Neolitik döneme ait yerleşim alanı olan Çayönü Tepesi’nde yürütülen kazılar, insanlık tarihine ışık tutmaya devam ediyor. 1964 yılında Prof. Dr. Robert J. Braidwood ve Dr. Halet Çambel’in öncülüğünde başlatılan kazılarda, göçebelikten yerleşik hayata geçişin önemli izleri bulunmuştu. Son olarak, kazı alanında keşfedilen ve “Kafataslı yapı” olarak adlandırılan bölümde bulunan 12 bin yıllık perdahlanmış taş, tarihin bilinen ilk musalla taşı olarak değerlendirildi.
Musalla taşının bir bölümü şu anda Diyarbakır Müzesi’nin arkeoloji bölümünde, diğer parçası ise kazı alanında sergileniyor. Taşın etrafındaki oturma sekileri ve düzenli konumu, Neolitik dönemde de ölü gömme ritüellerinin son derece önemli olduğunu gözler önüne seriyor.
Tarihte İlk Cenaze Törenlerinin İzleri
Diyarbakır Müze Müdür Vekili Müjdat Gizligöl, yapılan keşfin, dönemin cenaze ritüellerine dair önemli ipuçları sunduğunu belirtti. “Kafataslı yapı” olarak adlandırılan alanda ortaya çıkarılan taşın, perdahlanmış ve düzgün biçimde kesilmiş olduğunu vurgulayan Gizligöl, “Bu taşın etrafında sekiler var. Muhtemelen ölü bu taşa uzatılıyor ve yakınları da çevresine oturarak cenaze töreni gerçekleştiriyordu,” dedi.
Gizligöl, Neolitik dönemde ölü gömme geleneklerinin oldukça sistematik olduğunu ifade ederek, Çayönü insanının ölüye büyük saygı gösterdiğini belirtti. Yapılan araştırmalarda, bazı bireylerin kolları ve bacakları kafatasından ayrılmış halde bulundu. Bu da, farklı ölü gömme biçimlerinin bir arada uygulandığını düşündürüyor.
Çayönü: Yerleşik Hayatın ve Ritüellerin Başladığı Nokta
Çayönü Tepesi, yalnızca yerleşik hayata geçişin değil, aynı zamanda tarım, hayvancılık ve sosyal ritüellerin ilk örneklerinin görüldüğü bir merkez olarak kabul ediliyor. Neolitik döneme tarihlenen bu yerleşimde ortaya çıkarılan bulgular, insanlık tarihinin dönüm noktalarından biri olarak değerlendiriliyor.
Kazı çalışmaları, Çanakkale Uygulamalı Bilimler Fakültesi Müzecilik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Savaş Sarıaltun başkanlığında halen devam ediyor. Hem Diyarbakır Müzesi’ni ziyaret edenler hem de kazı alanına gelen tarih meraklıları, bu eşsiz keşfi yakından görme fırsatı bulabiliyor.
KAYNAK: İHA
